Inhoud

• Wat doet prednisolon en waarbij gebruik ik het?
• Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
• Mag ik prednisolon gebruiken met andere medicijnen?
• Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
• Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
• Hoe gebruik ik dit medicijn?

prednisolon

Prednisolon is een bijnierschorshormoon, ook wel corticosteroïd genoemd.
Bijnierschorshormonen remmen ontstekingen en overgevoeligheidsreacties. Ze zijn ook nodig om energie, mineralen en zouten vrij te maken en op te slaan.

Artsen schrijven prednisolon voor bij:

• ziektes met ernstige ontstekingen. Bijvoorbeeld luchtwegontstekingen (zoals astma, COPD en sarcoïdose), reumatische ziektes (zoals reuma, polymyalgie en jichtaanvallen), darmziekten (namelijk colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn), het syndroom van Sjögren, bepaalde oogontstekingen, clusterhoofdpijn, lupus erythematodes (LE), ernstige huidontstekingen (zoals bij lepra en lichtovergevoeligheid), bepaalde bloedziekten (zoals de bloedstollingsziekte ITP), ernstige allergische reacties, Bellverlamming (een vorm van gezichtsverlamming), netelroos en nierziektes (zoals het nefrotisch syndroom).
  Bij ontstekingsziekten wordt het op verschillende manieren gebruikt. In een hoge dosering voor een paar dagen tot weken (stootkuur). En in een lagere dosering voor meerdere maanden (langdurige behandeling). Artsen schrijven het meestal voor als stootkuur.
• Prednisolon wordt ook gebruikt om afstotingsreacties tegen te gaan. Dit wordt gedaan na orgaantransplantaties en als onderdeel van een behandeling bij kanker.
• Ook wordt het gebruikt om een tekort aan lichaamseigen bijnierschorshormonen aan te vullen. Zoals bij de bijnierziekten de ziekte van Addison, de ziekte van Cushing en het adrenogenitaal syndroom.
  Als het op deze manier gebruikt wordt heet het substitutietherapie.
• Soms bij kanker om de laatste levensfase te verlichten (palliatieve zorg).

Wat doet prednisolon en waarbij gebruik ik het?

Astma

Verschijnselen
Mensen met astma hebben last van aanvallen en periodes van benauwdheid. Deze aanvallen worden uitgelokt door prikkels. Bijvoorbeeld door koude lucht, rook, stoffen waar u allergisch voor bent en inspanning.

Oorzaak
Bij gezonde mensen veroorzaken deze prikkels geen benauwdheid, terwijl mensen met astma hier wel gevoelig voor zijn. Bij hen reageren de slijmvliezen in de luchtwegen als ze met deze prikkels in aanraking komen. Bij deze reactie trekken de luchtwegen samen, waardoor u benauwd wordt.

Behandeling 
Werkt de plaatselijke behandeling van de longen met inhalaties niet voldoende? Dan kan de arts een stootkuur met prednisolon voorschrijven. Bijvoorbeeld als astma ineens erger wordt. U krijgt dan tabletten of capsules.

Effect
Door prednisolon wordt u niet beter van de ziekte. Het onderdrukt de ziekteverschijnselen, zodat uw lichaam zich makkelijker kan herstellen.
Meestal merkt u binnen een paar uren dat het werkt. Soms is de stootkuur bedoeld om een periode te overbruggen. Dit tot u de werking merkt van een ander middel, waarvan het effect langzamer intreedt.

Lees meer over astma . “

Chronische obstructieve longziekte (COPD)

Verschijnselen 
COPD is de Engelse afkorting voor chronische obstructieve longziekte. Bij COPD zijn de luchtwegen vernauwd en heeft u last van slijm in de luchtwegen. U moet veel hoesten en bent benauwd. De klachten kunnen af en toe erger worden of juist verbeteren.
De oorzaak van COPD is meestal schade aan de luchtwegen, bijvoorbeeld door roken.

Behandeling 
Als COPD plotseling erger wordt, krijgt u meestal een stootkuur met prednisolon.
Door prednisolon wordt u niet beter van de ziekte. Het onderdrukt de ziekteverschijnselen, zodat uw lichaam zich makkelijker kan herstellen. Meestal merkt u binnen een paar uur dat het werkt. Soms is de stootkuur bedoeld om een periode te overbruggen. Dit tot u de werking merkt van een ander middel, waarvan het effect langzamer intreedt.

Lees meer over chronische obstructieve longziekte (copd) . “

Sarcoïdose

Verschijnselen
Bij sarcoïdose (ziekte van Besnier-Boeck) ontstaan vanzelf ontstekingen in verschillende organen en weefsels in het lichaam. Het vaakst in de longen, lymfeklieren, huid, ogen en gewrichten. Soms komt het ook voor in het hart of het zenuwstelsel. U kunt dus heel verschillende klachten hebben bij deze ziekte.

De ziekte kent slechte en goede perioden. De ontstekingen verdwijnen meestal in de loop van de tijd vanzelf, maar keren ook weer terug. Soms houden mensen last van littekenweefsel, dat door de ontstekingen is ontstaan.

Oorzaak
De oorzaak van sarcoïdose is niet bekend. Het kan het gevolg zijn van een infectie of van een ongewone reactie van het eigen afweersysteem. Dit betekent dat het lichaam de eigen cellen ziet als indringers en deze probeert op te ruimen.

Behandeling
Bij de meeste mensen verdwijnen de klachten op den duur vanzelf. Als er hevige klachten zijn schrijft de arts bijnierschorshormonen voor, zoals prednisolon. Dit onderdrukt de ontstekingen, waardoor u minder last van de verschijnselen zult hebben. Prednisolon geneest de ziekte niet.

Lees meer over sarcoïdose . “

Reumatoïde artritis

Prednisolon wordt gebruikt bij reumatoïde artritis en bij andere reumatische aandoeningen, zoals reumatische polymyalgie en arteriitis temporalis.

Reumatoïde artritis
Reumatoïde artritis (RA) is een ontsteking van de gewrichten. Het geeft pijn, stijfheid en zwelling in de gewrichten van bijvoorbeeld de handen, polsen, enkels of voeten. Meestal zijn er links en rechts in dezelfde gewrichten klachten. Door de ontsteking wordt het gewricht dik en gevoelig, soms ook warm. Op den duur raken de gewrichten beschadigd.
Bij reumatoïde artritis schrijft de arts speciale medicijnen voor, de DMARD’s: Disease Modifying Antirheumatic Drugs. Deze medicijnen gaan de oorzaak van de gewrichtsontsteking tegen. Ze werken niet meteen, maar pas na een langere tijd.
Artsen schrijven prednisolon voor om de periode totdat de DMARD begint te werken te overbruggen en bij plotselinge verergeringen van de klachten.

Reumatische polymyalgie 
Bij reumatische polymyalgie zijn de gewrichtskapsels ontstoken. Dit veroorzaakt spierpijn en spierstijfheid. Het is onbekend hoe het komt dat het gewrichtskapsel ontstoken raakt.
Prednisolon remt de ontstekingen. De klachten worden na een paar dagen gebruik minder. 

Lees meer over reumatoïde artritis . “

Reuscelarteriitis

Artsen schrijven prednisolon voor bij een ontsteking van de slagader (reuscelarteriitis).

Bij reuscelarteriitis is een bloedvat aan de zijkant van het hoofd ontstoken. U merkt dit aan (hevige) hoofdpijn en een rode brandende huid. Verder kan het bloedvat opgezet zijn en knobbelig aanvoelen. Ook kunt u last hebben van koorts, minder trek in eten en slechter zien. 

Werking en effect
Prednisolon remt de ontsteking. De klachten worden minder na een paar dagen. 

Lees meer over reuscelarteriitis . “

Jicht

Verschijnselen
Jicht is een plotselinge ontsteking van een gewricht. Het gewricht wordt rood, gezwollen, warm en erg pijnlijk bij bewegen. De ontsteking ontstaat doordat kristallen van urinezuur in het gewricht neerslaan.
Jicht komt meestal voor in een gewricht van de grote teen. Soms komt het voor in de voet, enkel, knie, of pols.

Behandeling
De ontsteking wordt uit zichzelf beter binnen 1 tot 3 weken. U kunt de pijn minder erg maken door rust te nemen en het gewricht te koelen. Tegen de pijn, roodheid en zwelling schrijven artsen meestal medicijnen voor. Dit kan een stootkuur met een corticosteroïd, zoals prednisolon zijn. Of een ontstekingsremmende pijnstiller, zoals diclofenac.

Effect
Prednisolon remt de ontsteking. Hierdoor worden de roodheid, zwelling en pijn minder. Meestal zal de pijn binnen 1 dag minder worden. De roodheid en zwelling zullen na een aantal dagen tot een week minder worden.

Lees meer over jicht . “

Colitis ulcerosa

Verschijnselen
Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Hierdoor heeft u vaak last van erge diarree, vaak met bloed en slijm erbij.
Andere klachten zijn buikpijn, koorts, uitdrogingsverschijnselen, bloedarmoede en gewichtsverlies. Periodes met weinig klachten worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.

Oorzaak
Bij colitis ulcerosa is meestal alleen het laatste deel van de dikke darm aangedaan, het rectum. De ziekte heet dan proctitis ulcerosa. Na jaren kan de ziekte zich uitbreiden naar de rest van de dikke darm.
De oorzaak van de ontsteking is een ‘auto-immuunreactie’. Dat betekent dat het lichaam de cellen in de eigen darmwand aanziet voor indringers en deze probeert op te ruimen. Het is dus een ontsporing van het eigen afweersysteem. De precieze oorzaak hiervan is onbekend.

Behandeling
Aanvallen van colitis ulcerosa worden meestal behandeld met een bijnierschorshormoon dat alleen in de darm werkt, zoals budesonide. Dit medicijn remt in de darm de ontstekingen.
Werkt dit niet goed genoeg? Dan schrijven artsen soms een bijnierschorshormoon voor dat in het hele lichaam werkt, zoals prednisolon.
Prednisolon remt de ontsteking in de darm. Meestal merkt u binnen een paar uur dat de klachten minder worden.

Lees meer over colitis ulcerosa . “

Ziekte van Crohn

Verschijnselen
Bij de ziekte van Crohn zijn delen van de darm ontstoken. Vaak gaat dit niet meer over. De ontsteking veroorzaakt buikpijn, koorts, diarree, moeheid en gewichtsverlies. Periodes met weinig klachten worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.

Oorzaak
De precieze oorzaak van de ziekte van Crohn is niet bekend. Waarschijnlijk is het afweersysteem in de war en valt deze goede bacteriën in de darm aan. Hierdoor ontstaat een ontsteking die de darmen verder beschadigt. De ontsteking dringt diep door tot de spierlagen van de darmen. Meestal is het laatste deel van de dunne darm en het eerste deel van de dikke darm aangedaan.

Door de chronische ontsteking ontstaan verdikkingen in de darm, waar de ontlasting (poep) moeilijk langs kan. Ook ontstaan verbindingsbuisjes (fistels) van de darm naar andere organen, zoals de blaas, de vagina en tussen delen van de darm onderling.

Behandeling
Het is belangrijk de ontstekingen zoveel mogelijk te voorkomen en te remmen als ze wel optreden. Hierdoor neemt de buikpijn af en ontstaan er geen nieuwe verdikkingen of fistels.
De ziekte van Crohn wordt in eerste instantie meestal behandeld met een bijnierschorshormoon dat ter plaatse in de darm werkt, zoals budesonide.
Bij ernstiger vormen van de ziekte van Crohn, of als de ontsteking te hoog in de darm zit, stappen artsen over op sterkere bijnierschorshormonen (zoals prednisolon) of op afweerremmende medicijnen.

Effect
Prednisolon remt de ontsteking in de darm. Meestal merkt u binnen een paar uur dat de klachten verminderen. U moet dit medicijn een aantal weken gebruiken om de ziekte weer rustig te krijgen. Als de opvlamming voorbij is kunt u het gebruik weer stoppen.

Lees meer over ziekte van crohn . “

Syndroom van Sjögren

Oorzaak en verschijnselen
Het syndroom van Sjögren is een ‘auto-immuunziekte’. Dat betekent dat het lichaam de eigen cellen aanziet voor indringers en deze probeert op te ruimen. Het is dus een ontsporing van het eigen afweersysteem. De precieze oorzaak hiervan is onbekend.

Bij het syndroom van Sjögren is het afweersysteem actief tegen de eigen traan-, speeksel- en slijmklieren. Daardoor werken deze klieren niet meer of onvoldoende.  De slijmvliezen van bijvoorbeeld ogen, mond, neus en keel zijn droger dan normaal.

Behandeling
De behandeling bestaat meestal uit kunsttranen en kunstspeeksel om de droogheid minder erg te maken. Soms is het afweersysteem ook actief tegen gewrichten en inwendige organen, die hierdoor ontstoken raken. De arts kan prednisolon voorschrijven om deze ontstekingen te remmen.

Lees meer over syndroom van sjögren . “

Ontstoken ogen door andere oorzaken

Prednisolon wordt gebruikt bij verschillende soorten ontstekingen van het oog. Het remt de ontstekingsverschijnselen zoals roodheid, zwelling, pijn en jeuk.

Lees meer over ontstoken ogen door andere oorzaken . “

Clusterhoofdpijn

Prednisolon wordt heel soms gebruikt om clusterhoofdpijn te voorkomen.

Verschijnselen
Clusterhoofdpijn is een aanval van hevige, borende pijn rondom of achter één oog. De pijn ontstaat binnen twee minuten zonder reden en zonder waarschuwingssignalen. Vaak is het oog ook rood en traant het, heeft u een loopneus en zweet op het voorhoofd.
Een aanval kan een kwartier tot 3 uur duren. De aanvallen komen in clusters van een paar weken of zelfs maanden. Tijdens zo’n cluster kunt u tot 8 aanvallen op een dag krijgen. Meestal zijn dit er 2 of 3. Ze treden vaak ’s nachts op. Een kleine groep mensen heeft deze aanvallen elke dag.

Behandeling
Als u veel aanvallen heeft, kunt u medicijnen proberen die de aanvallen voorkomen. Meestal schrijven artsen het medicijn verapamil voor. Als verapamil niet goed werkt, kan uw arts prednisolon voorschrijven. U krijgt dit dan als stootkuur.

Lees meer over clusterhoofdpijn . “

Allergie

Prednisolon-injecties worden gegeven bij hevige allergische reacties, met flauwvallen en ernstige hartvaat-problemen.

 

Lees meer over allergie . “

Lupus Erythematodes (LE)

Oorzaak en verschijnselen
Lupus erythematodes (ook wel LE genoemd), is een chronische ontsteking van de huid. Behalve de huid kunnen ook gewrichten, nieren, longen en andere organen ontstoken zijn. Dan heet het ‘systemische LE’ of ‘SLE’.
Het is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het lichaam antistoffen maakt tegen eigen lichaamscellen. In dit geval van de huid, gewrichten, nieren en longen. Hierdoor ontstaan ontstekingen. Het is onbekend waarom het lichaam zich keert tegen de eigen cellen.
De ziekte komt in aanvallen, maar kent ook rustige periodes. Een aanval lijkt op een ernstige griepperiode met koorts, spier- en gewrichtspijn en vermoeidheid. Ook komen er meestal huidafwijkingen voor, zoals rode vlekken in het gezicht en verschillende soorten huiduitslag.

Behandeling
Bij een aanval van SLE kan uw arts een stootkuur met een corticosteroïd voorschrijven (zoals prednisolon). Prednisolon remt de ontstekingen zodat uw lichaam zich makkelijker kan herstellen.

Lees meer over lupus erythematodes (le) . “

Lepra

Oorzaak en verschijnselen
Lepra (melaatsheid) is een infectie van de huid en de zenuwen door de bacterie Mycobacterium leprae. De ziekte begint met huidverkleuringen die langzaam erger worden en de huid gevoelloos maken. Af en toe zijn er opvlammingen met zeer heftige ontstekingsverschijnselen, zoals rode bulten op de huid en koorts. Het zenuwweefsel kan dan doodgaan, waardoor het gevoel en de tastzin verdwijnen. Door de gevoelloosheid ontstaan wonden. Het eerst aan de uitstekende lichaamsdelen, zoals vingers en tenen.

Men krijgt lepra door nauw contact met iemand die lepra heeft en die niet met medicijnen wordt behandeld. Iemand met een gezonde weerstand heeft bijna geen kans om lepra te krijgen.

Behandeling
Behandeling vindt plaats met een combinatie van antibiotica. Opvlammingen van verschijnselen aan huid en zenuwen worden meestal behandeld met prednison of prednisolon.

Lees meer over lepra . “

Lichtovergevoeligheid

Lees meer over lichtovergevoeligheid . “

Overige huidaandoeningen

Prednisolon wordt gebruikt bij verschillende ernstige huidaandoeningen, veroorzaakt door allergie of een afweerreactie tegen de eigen lichaamscellen. Huidaandoeningen waar prednisolon onder andere bij wordt gebruikt zijn:

• Pemfigus, een ernstige huidaandoening, waarbij de huid en slijmvliezen met blaasjes en blaren overdekt raken.
• Syndroom van Stevens-Johnson en toxische epidermale necrolyse. Dit zijn zeer ernstige huidreacties met blaren op huid en slijmvliezen, koorts, ontstoken ogen en een ziek gevoel. Deze ziektes zijn meestal een reactie op een medicijn.
• Andere ernstige huidontstekingen met roodheid, blaasjes en blaren.

Lees meer over overige huidaandoeningen . “

Nierziekten

Prednisolon wordt gebruikt bij de nierziekten nefrotisch syndroom en syndroom van Goodpasture. Bij deze ziekten maakt het lichaam afweerstoffen tegen de eigen niercellen. Prednisolon onderdrukt deze afweer.

Lees meer over nierziekten . “

Voorkomen van afweerreacties

In combinatie met andere medicijnen wordt prednisolon gebruikt tegen afstotingsreacties na orgaantransplantaties. Het voorkomt dat het lichaam na een orgaantransplantatie het nieuwe orgaan afstoot.

Lees meer over voorkomen van afweerreacties . “

Bloedstollingsziekten

Prednisolon wordt gebruikt bij de bloedziekte idiopathische trombocytopenische purpura (ITP of ziekte van Werlhof). Bij deze ziekte maakt het lichaam afweerstoffen tegen de eigen bloedplaatjes. Bloedplaatjes zijn nodig om het bloed te laten samenklonteren bij een wond. Door deze afweerstoffen gaan de bloedplaatjes stuk. U heeft dan vaak blauwe plekken en bloedneuzen. Prednisolon onderdrukt de afweer tegen de eigen bloedplaatjes.

Lees meer over bloedstollingsziekten . “

Bellverlamming

Prednisolon wordt gebruikt bij Bellverlamming, een bepaalde vorm van verlamming van de gezichtsspieren.
Het verhoogt de kans dat de verlamming weer helemaal over gaat.

Lees meer over bellverlamming . “

Kanker

Prednisolon wordt vaak gebruikt bij verschillende soorten kanker, zoals lymfeklierkanker, leukemie, hersentumor, borstkanker en de ziekte van Kahler.

Werking
Bij kanker werkt prednisolon op verschillende manieren.
Het zorgt voor meer eetlust, minder vermoeidheid en zorgt er vaak voor dat u zich beter gaat voelen.
Verder gaat prednisolon de zwelling van tumoren tegen. Het zorgt op die manier voor minder pijn als tumoren tegen zenuwen aandrukken.
Veel medicijnen tegen kanker veroorzaken ernstige misselijkheid. Door prednisolon is deze vorm van misselijkheid minder. Vooral omdat het voor een betere stemming en meer eetlust zorgt.

• Bij de ziekte van Kahler verlaagt prednisolon de hoeveelheid calcium (kalk) in het bloed. Die is bij deze ziekte verhoogd.
• Bij de ziekte van Hodgkin (een lymfeklierkanker) zorgt prednisolon voor minder jeuk.
   

Lees meer over kanker . “

Bijnierziekten

Cortisol
Prednisolon wordt gebruikt wanneer de eigen bijnierschors geen of te weinig van het bijnierschorshormoon cortisol (=hydrocortison) maakt. Cortisol speelt  een rol bij de afweer (immuunsysteem), inspanning en stress. Het is ook belangrijk voor een goede regeling van de hoeveelheid glucose in het bloed. Prednisolon werkt ongeveer hetzelfde als cortisol.

Oorzaken
Een tekort aan cortisol kan het geval zijn bij:

• Een minder goed werkende bijnierschors. Bijvoorbeeld bij de ziekte van Addison, het adrenogenitaal syndroom of als de bijnieren zijn verwijderd, bijvoorbeeld door de ziekte van Cushing.
• Een minder goed werkende hypofyse. Dit is een klier in de hersenen die de bijnierschors ‘opdracht’ hoort te geven cortisol te maken. Een minder goed werkende hypofyse kan onder andere ontstaan door een operatie aan de hypofyse. Bijvoorbeeld bij de ziekte van Cushing.

Dagritme
De natuurlijke aanmaak van cortisol laat een dagritme zien. In de vroege ochtend komt veel cortisol vrij en tijdens de dag steeds minder. Bij inspanning, ziekte of stress geeft de bijnierschors juist een grote hoeveelheid in een keer af.
De behandeling met prednisolon moet ook zo’n patroon hebben. Daarom moet u `s ochtends meestal meer prednisolon gebruiken dan `s avonds. En moet u soms bij ziekte of ernstige stress extra prednisolon innemen.

Corticosteroïd-crisis
Als u ineens te weing aan cortisol heeft (levensbedreigende corticosteroïd-crisis) moet prednisolon soms met een injectie worden gegeven. Dit werkt sneller. Ook zult u tijdens zo’n crisis niet altijd tabletten of capsules kunnen slikken.  

Lees meer over bijnierziekten . “

Ziekte van Addison

Oorzaak
Bij de ziekte van Addison werken de bijnieren niet goed. Dezelfde situatie ontstaat wanneer de bijnieren ontbreken. Bijvoorbeeld als ze zijn weggehaald vanwege een tumor. Hierdoor ontstaat een tekort aan cortisol en aan een paar andere hormonen. Namelijk sommige mannelijke geslachtshormonen en aldosteron (een hormoon van belang voor de bloeddruk).

Behandeling
De behandeling bestaat meestal uit een combinatie van hydrocortison (=cortisol) met fludrocortison. In plaats van cortison of hydrocortison kan ook prednisolon gebruikt worden.  Fludrocortison is dan als vervanging voor aldosteron. Mannelijke geslachtshormonen worden soms aangevuld met DHEA (prasteron).

Hierboven, bij Bijnierziekten, leest u hoe prednisolon werkt bij een tekort aan bijnierschorshormoon.
 

Lees meer over ziekte van addison . “

Ziekte van Cushing

Oorzaak
De buitenkant van de bijnieren (de ‘schors’) maakt onder andere cortisol, mannelijke geslachtshormonen en aldosteron. Aldosteron is een hormoon dat belangrijk is voor de bloeddruk.
De ‘opdracht’ om deze hormonen te maken ontvangt het van de hypofyse. De hypofyse is een klier in de hersenen.

Bij de ziekte van Cushing maakt de bijnierschors te veel bijnierschorshormoon aan. Dit komt meestal door een goedaardige tumor in de hypofyse. Het kan ook komen door een tumor in een van de bijnieren of ergens anders in het lichaam. Een operatie aan de hypofyse of de bijnieren zelf kan dan nodig zijn.

Behandeling
Na een operatie aan de hypofyse kan de hoeveelheid bijnierschorshormoon tijdelijk te laag zijn. Dan moet het bijnierschorshormoon worden aangevuld. Na verwijdering van de bijnieren is het altijd nodig de bijnierschorshormonen aan te vullen.
Prednisolon wordt ook gebruikt als maar één van de bijnieren is verwijderd. Het wordt dan gebruikt totdat de andere bijnier weer voldoende bijnierschorshormoon maakt.

Hierboven, bij Bijnierziekten, leest u hoe prednisolon werkt bij een tekort aan bijnierschorshormoon.

Lees meer over ziekte van cushing . “

Adrenogenitaal syndroom

Oorzaak
Bij het adrenogenitaal syndroom is de aanmaak van hormonen door de bijnieren gestoord. Ze maken dan bijvoorbeeld te weinig cortisol, te veel mannelijke geslachtshormonen en te weinig aldosteron. Aldosteron is een hormoon dat belangrijk is voor de bloeddruk.

Behandeling
De behandeling bestaat meestal uit de combinatie van hydrocortison (= cortisol) met fludrocortison. In plaats van hydrocortison kan ook prednisolon worden gebruikt. Fludrocortison is dan als vervanging voor aldosteron.
Hierboven, bij Bijnierziekten, leest u hoe prednisolon werkt bij een tekort aan bijnierschorshormoon.

Lees meer over adrenogenitaal syndroom . “

Klachten in de laatste levensfase

Palliatieve zorg is zorg voor iemand die niet meer beter wordt. Door de zorg heeft de patiënt een zo goed mogelijk leven met minder pijn en klachten.

In die laatste levensfase kunnen klachten ontstaan zoals misselijkheid, gebrek aan eetlust, gewichtsverlies, zwak gevoel, benauwdheid en pijn. Prednisolon kan deze klachten verlichten.

Lees meer over klachten in de laatste levensfase . “

Netelroos

Verschijnselen
Netelroos (urticaria) is een jeukende huiduitslag met bleekroze, licht gezwollen vlekken, ook wel galbulten genoemd.

De uitslag lijkt veel op de bultjes die u krijgt als u brandnetels heeft aangeraakt. De uitslag ontstaat ineens en verdwijnt meestal binnen een paar uren tot dagen.

Behandeling
Artsen schrijven prednisolon voor in combinatie met anti-allergiemedicijnen, als deze medicijnen onvoldoende werken bij netelroos. 

Lees meer over netelroos . “

Wat zijn mogelijke bijwerkingen?

Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven. De kans op deze bijwerkingen hangt af van uw eigen gevoeligheid voor dit medicijn, de hoeveelheid prednisolon die u gebruikt en de duur van de behandeling:

• Bij een behandeling met 1 tot 2 injecties en bij substitutietherapie (als u zelf te weinig bijnierschorshormoon aanmaakt): u heeft weinig kans op bijwerkingen.
• Bij een stootkuur (een paar dagen tot weken een dosering prednisolon van 30 mg tot 80 mg op een dag): de bijwerkingen zijn soms lastig of vervelend, maar meestal niet gevaarlijk of schadelijk.
• Als u vaker per jaar een stootkuur nodig heeft, of meerdere weken tot maanden (een lage dosering) prednisolon gebruikt: de meeste lastige of vervelende bijwerkingen gaan over als u aan het middel gewend bent geraakt. Dat is na een paar dagen tot weken.
  Na een paar weken gebruik of veel stootkuren heeft u wel een kleine kans op andere ernstigere bijwerkingen. Hoe korter u dit medicijn gebruikt en hoe lager de dosering, hoe minder kans u heeft op deze bijwerkingen.

Bijwerkingen die u meteen vanaf het begin kunt krijgen:

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Maag- of darmklachten, zoals maagpijn, misselijkheid, opkomend maagzuur, een opgezette buik, diarree of verstopping.

  Als u dit medicijn vlak voor of tijdens het eten inneemt, kunt u deze klachten meestal voorkomen.

• Meer kans op infecties met bacteriën, virussen of schimmels. 

  Heeft u een infectie zoals tuberculose? Overleg dan voor gebruik met uw arts. Dat is nodig omdat sluimerende infecties door dit medicijn erger kunnen worden. Bovendien heeft u het minder snel in de gaten als een infectie uit de hand loopt. Dit medicijn zorgt namelijk voor minder verschijnselen van een ontsteking, zoals roodheid en zwelling.
  Neem in elk geval contact op met uw arts bij

  • een ontsteking die opeens opkomt;
  • ontstekingen in of rond uw ogen;
  • ontstekingen waarvan u weet of vermoedt dat deze door een virus zijn veroorzaakt, zoals gordelroos. Hierbij heeft u vlekken en blaasjes op uw huid met jeuk en pijn. ;
  • als in uw omgeving veel mazelen of waterpokken is;
  • als u een wond heeft die slecht geneest;
  • als u gevaccineerd moet worden, bijvoorbeeld tegen tropische ziekten. Mogelijk reageert uw lichaam onvoldoende op de inenting.

• Hoofdpijn en duizeligheid

• Spierklachten, zoals spierzwakte, snel moe zijn, spierpijn, trillende handen en spierkrampen in handen, voeten en benen. Vooral mensen met de spierziekte myasthenia gravis kunnen hier extra last van hebben. 

  Raadpleeg uw arts als u dit merkt. De klachten kunnen na stoppen nog lang blijven.

• Veranderingen in gevoel en stemming, Dit kan per persoon verschillen. U kunt meer energie hebben, prikkelbaar, rusteloos, angstig of agressief worden, maar ook neerslachtig, futloos of moe zijn.

  Heeft u veel last van deze stemmingsveranderingen? Praat erover met uw arts. Mogelijk moet de dosering iets lager.
  Heeft u slaapproblemen door de rusteloosheid? Het kan helpen prednisolon in één keer vroeg op de dag in te nemen. Overleg hierover met uw arts.
  Bent u depressief of wordt u hiervoor behandeld? Overleg met uw arts voor u dit medicijn gaat gebruiken.

• Verschijnselen van diabetes (suikerziekte). U merkt dit aan veel dorst en veel plassen. Dit komt vooral voor bij mensen boven de 75 jaar.
  Heeft u diabetes? Meet in de volgende gevallen extra vaak uw bloedsuiker:

  • Als u dit medicijn in een hoge dosering (stootkuur) langer dan 10 dagen gaat gebruiken.
  • Als u last heeft van dorst, droge mond, veel plassen en moe zijn. Deze klachten komen door een te hoge bloedsuiker.
  • Bij een infectie.

  Heeft u een te hoge bloedsuiker? Raadpleeg dan uw arts. Mogelijk heeft u tijdens de behandeling meer glucoseverlagers nodig.

• Vochtophoping (oedeem). Dit merkt u vooral aan opgezwollen enkels en voeten. Mensen die al last van oedeem hebben, bijvoorbeeld door een hart dat minder goed pompt (hartfalen) zijn hier extra gevoelig voor. 

  Overleg daarom voor gebruik met uw arts als u hartfalen of oedeem heeft.

• Stoornissen in uw hartritme

  Raadpleeg uw arts als u dit merkt.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Maagzweer of darmzweer. Dit medicijn kan een maagzweer erger maken.

  Heeft u een maag- of darmzweer? Of heeft u deze kortgeleden gehad? Overleg voor gebruik met uw arts. Misschien heeft u een maagbeschermer nodig. Raadpleeg uw arts als uw maagklachten erger worden.

• Een te hoge bloeddruk. Het komt vooral voor bij doseringen van meer dan 7,5 mg op een dag. En bij mensen die hier gevoelig voor zijn.

  Heeft u een te hoge bloeddruk of wordt u hiervoor behandeld? Overleg voor gebruik met uw arts. Uw bloeddruk moet vaker gecontroleerd.

• Ernstige psychische klachten, zoals een overdreven blij gevoel, impulsief gedrag en in de war zijn. Ook kunt dingen gaan geloven of denken die niet kloppen (wanen). Of dingen gaan zien, horen of voelen die er niet zijn (hallucinaties).

  Overleg bij psychische klachten met uw arts.

• De hik

  Raadpleeg uw arts als u hier last van blijft houden.

• Bij injecties in een spier: op de plaats van de injectie deuk in de huid donkere of lichte verkleuring van de huid.

• Overgevoeligheid 

  Dit merkt u aan huiduitslag met galbulten en jeuk. Raadpleeg dan uw arts. 
  Heel soms ontstaat een ernstige allergie. Dit zorgt voor benauwdheid, zwelling van mond, keel en verlies van het bewustzijn. Ga dan onmiddellijk naar een arts of Eerste-Hulpdienst.
  In beide gevallen mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheek door dat u overgevoelig bent voor prednisolon. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Een trage hartslag.

  U kunt hier vooral last van hebben als u een hoge dosering gebruikt.

Als u prednisolon meer dan 3 weken achter elkaar gebruikt of meerdere stootkuren in een jaar nodig heeft: u heeft meer kans op onderstaande bijwerkingen. Ze treden soms pas na maanden op, of pas als u al bent gestopt. Gebruikt u minder dan 7,5 mg op een dag? Dan heeft u weinig kans op deze bijwerkingen.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Zwaarder worden en een andere vetverdeling.

  Dit komt door een andere opbouw en afbraak van vet, meer eetlust en vasthouden van vocht. Vet gaat vooral zitten op de buik en op de bovenkant van de rug. Het is vaak nodig uw eetgewoontes aan te passen om uw gewicht op peil te houden. Een diëtist kan u daarbij helpen.

• Dik gezicht (bolle wangen). 

  Net als de gewichtstoename is dit voor veel mensen een belangrijk nadeel van de behandeling. Het gaat niet goed met u, maar voor uw omgeving ziet u er juist ''goed" uit. Het verdwijnt weer als u stopt met het medicijn.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Dunnere huid, waardoor u sneller blauwe plekken heeft en streepvormige littekens (striae).

  Enige maanden na het stoppen met de behandeling heeft de huid meestal weer zijn normale dikte terug. De littekens verdwijnen niet meer.

• Rood geaderde of rode huid in het gezicht en puntvormige huidbloedinkjes.

• Minder goede werking van de bijnierschors. Vooral kinderen zijn gevoelig voor deze bijwerking.

  Hier heeft u tijdens de behandeling geen last van. Maar na het stoppen heeft uw bijnierschors tijd nodig om op gang te komen om weer zelf bijnierschorshormonen aan te maken. Dit kan meerdere maanden duren.

• Groeivertraging bij kinderen

  Het is belangrijk dat een arts regelmatig de lichaamslengte en het lichaamsgewicht controleert. Groeit uw kind te weinig? Dan kan de arts adviseren dit medicijn niet elke dag, maar elke 2 dagen te nemen. Dit herstelt de groei.

• Botontkalking (osteoporose), waardoor de botten eerder breken. 

  Het is belangrijk tijdens het gebruik van dit medicijn voldoende kalk te gebruiken. Dit kan in de vorm van zuivelproducten of als tabletten. Ook sporten of bewegen is nodig. Dit zorgt voor een actieve opbouw van de botten.
  In veel gevallen zal de arts u adviseren ook medicijnen tegen botontkalking te gebruiken.

• Te weinig kalium in het bloed. Dit merkt u onder andere aan spierkrampen, spiertrekkingen, spierpijn, spierzwakte, minder eetlust, verstopping en hartkloppingen of een overslaand hart.

   Neem bij een of meer van deze klachten contact op met uw arts.

• Te veel cholesterol in het bloed, na meerdere maanden gebruik. Hierdoor heeft u meer kans op hart- of vaatziekten. 

  Uw arts kan medicijnen voorschrijven om de hoeveelheid cholesterol in uw bloed te verlagen.

• Staar (een blijvende vertroebeling van de ooglens: cataract). 

  Neem contact op met uw arts als u slechter, wazig of dubbel ziet. Staar komt meestal alleen voor bij gebruik tijdens meerdere jaren.

• Glaucoom is een soort staar waarbij uw oogboldruk meestal te hoog is.

  Overleg met uw arts als u weet dat u glaucoom heeft, terwijl u daar niet voor wordt behandeld. Waarschuw uw arts als u minder goed gaat zien. Of als u hevige pijn achter uw oog heeft die niet binnen een paar uren wegtrekt. Glaucoom komt meestal alleen voor bij gebruik tijdens meerdere jaren.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Huidklachten. Zoals slecht genezende wonden, acne (jeugdpuistjes), veel zweten, meer lichaamsbeharing (vooral in het gezicht) en donkere of juist lichte plekken op de huid.

• Peesontsteking en makkelijker scheuren van pezen, vooral van de achillespees.

• Erectiestoornissen

• Bij vrouwen: wegblijven van de menstruatie tijdens de behandeling.

• Ernstige hart- en vaatziekte, zoals door een hart dat minder goed pompt (hartfalen), een hartaanval of een beroerte. 

  Hier is meestal pas kans op na meerdere maanden gebruik.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Mag ik prednisolon gebruiken met andere medicijnen?

Dit middel heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje ‘samenstelling’.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Ontstekingsremmende pijnstillers, zoals acetylsalicylzuur, diclofenac, ibuprofen en naproxen. Deze pijnstillers hebben als bijwerking maag- en darmzweren. De kans hierop is groter als u ook prednisolon gebruikt. De pijnstiller paracetamol heeft deze bijwerking niet. Deze kunt u wel veilig gebruiken.
  Heeft u een ontstekingsremmende pijnstiller nodig? Overleg met uw arts of apotheker. Als u prednisolon gebruikt moet u vaak ook een maagbeschermend middel slikken.
• Bepaalde vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR-vaccin), rotavirusvaccin, varicellavaccin (tegen waterpokken) en BCG-vaccin (tegen tuberculose). Prednisolon vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en kan de kans op bijwerkingen ervan verhogen.
  Als u prednisolon gebruikt als substitutietherapie zal uw lichaam wel goed op de vaccins reageren. Overleg met de arts als u gevaccineerd moet worden.
• De antistollingsmedicijnen acenocoumarol en fenprocoumon. Gebruikt u een hoge dosering van prednisolon? Dan kan de werking van het antistollingsmedicijn toenemen. Overleg hierover met uw arts. Meld het aan de trombosedienst als u prednisolon gaat gebruiken en als u ermee stopt.
• Sommige medicijnen tegen hiv (virus waar u aids van kunt krijgen). Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.
• Sommige medicijnen tegen kanker. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. De werking of bijwerkingen van deze medicijnen kunnen veranderen. Overleg hierover met uw arts.

De volgende medicijnen verminderen de werking van cortison. Dit is van belang als u cortison langer dan 2 weken achter elkaar gebruikt. Overleg hierover met uw arts of apotheker. Ook als u met een van deze medicijnen gaat stoppen.

• De medicijnen tegen epilepsie carbamazepine, fenobarbital, fenytoïne en primidon.
• De medicijnen tegen tuberculose rifabutine en rifampicine.
• Sint-janskruid (hypericum), een kruidenmiddel tegen depressieve klachten.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

 

Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?

Zwangerschap

• Als u zwanger bent of zwanger wilt worden kunt u een korte stootkuur met dit medicijn volgen. Het is dan niet slecht voor de zwangerschap en voor de baby.
• Gebruikt u meer dan 10 mg per dag voor meerdere weken of langer? 
  Meld het aan uw arts en apotheker als u zwanger bent, of binnenkort wilt worden. Samen met uw arts kunt u bespreken wat het risico voor de baby is als u doorgaat met het medicijn. Of wat het risico voor u is als u met het medicijn stopt. 
  Bij gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap bestaat namelijk een risico op bijwerkingen bij het kind. Er is een risico dat de baby minder goed groeit of te vroeg geboren wordt. Daarom zal de arts tijdens de zwangerschap de groei van de baby extra controleren. Ook kan de afweer van de baby slechter zijn. Gebruikt u dit medicijn tijdens de laatste 3 maanden van de zwangerschap (derde trimester)? Dan kan dit medicijn de bijnierschors van het kind remmen. Na de bevalling kan de baby last krijgen van een lage bloedsuiker en lage bloeddruk. 
• Gebruikt u prednisolon als substitutietherapie tijdens een corticosteroïd-crisis? Dat is veilig voor de baby.

Borstvoeding

• Wilt u borstvoeding geven? Een stootkuur van enkele weken kunt u veilig gebruiken.
• Moet u dit medicijn langer gebruiken? Overleg dan met uw arts of apotheker. Meestal is het mogelijk borstvoeding te geven als u na inname 3 tot 4 uur wacht voor u borstvoeding geeft. Het medicijn is dan weer voor een groot deel uit de moedermelk verdwenen. Hierdoor krijgt het kindje zo min mogelijk medicijn binnen. Heeft u voor die 3 uur stuwing? Kolf de melk dan af en gooi deze weg. Gebruikt u meer dan 40 mg per dag en vindt uw arts dat u borstvoeding mag geven: houd dan de groei van uw kind in de gaten.

Hoe gebruik ik dit medicijn?

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.
Vraag aan uw arts ook een duidelijke uitleg op papier. De doseringsschema’s bij dit medicijn zijn vaak ingewikkeld. Zeker als u moet op- en afbouwen.

Hoe?

• Tabletten of capsules doorslikken met een half glas water.
• Meet de drank af met de bijgeleverde maatbeker of maatpipet.
• Krijgt u van dit medicijn last van uw maag? Neem het dan in met wat eten.
• Vindt u dat de tabletten een onplezierige bittere smaak hebben? Dan kunt u ze innemen met een lepel vla of yoghurt.
• De injectie wordt door een arts of verpleegkundige gegeven in een spier, in een bloedvat of onder de huid.

Wanneer?

• Begin zo snel mogelijk met de behandeling. Zeker als u ernstige ontstekingsverschijnselen heeft of ernstig benauwd bent.
• Soms moet u dit medicijn in het begin 2 tot 4 keer op een dag innemen. Dit is om er zo aan te wennen. Heeft u minder last van de bijwerkingen, zoals misselijkheid? Dan kunt u met uw arts bespreken of u de hoeveelheid voor één dag in 1 keer kunt innemen.
• Als u het 1 keer op een dag inneemt, doe dat dan vroeg in de ochtend. Bijvoorbeeld bij het ontbijt. U bootst dan de natuurlijke situatie na. Want de aanmaak van het lichaamseigen cortisol is ’s ochtends ook het grootst. De kans op bijwerkingen is dan kleiner.

Stootkuur
Een stootkuur met prednisolon duurt meestal een paar dagen tot 2 weken. De hoeveelheid op een dag is meer dan bij een langdurige behandeling met prednisolon. Bij een stootkuur zijn er meestal geen ernstige bijwerkingen.
Voor de stootkuur kan de arts tabletten, capsules of drank voorschrijven, of een of meer injecties geven.
Een stootkuur wordt meestal gebruikt bij als een landurige ontstekingsziekten ineens erger wordt. Prednisolon geneest de ziekte niet, maar onderdrukt de ziekteverschijnselen. Hierdoor kan uw lichaam zich makkelijker herstellen.
Meestal merkt u binnen een paar uur dat het werkt. Soms is de stootkuur bedoeld om een periode te overbruggen. Dit tot u de werking merkt van een ander medicijn waarvan het effect langzamer intreedt.
Soms moet u de dosis aan het einde van de kuur langzaam afbouwen. Bijvoorbeeld door elke dag 1 tablet of capsule minder te slikken.

Langdurige behandeling
Een behandeling van een paar maanden of langer bestaat vaak uit een hoeveelheid tot 20 mg prednisolon op een dag. U start deze behandeling meestal met een stootkuur van een grotere hoeveelheid prednisolon op een dag. Daarna bouwt u de hoeveelheid in een paar dagen tot weken af tot de onderhoudsdosering.
Tijdens de hele behandeling bepaalt uw arts samen met u of de hoeveelheid prednisolon hoger of lager moet worden. Dit zodat u de laagst mogelijk dosering gebruikt die nog goed werkt.
Deze lange behandeling wordt gebruikt bij ernstige ziekten met ontstekingsverschijnselen, als andere medicijnen niet of onvoldoende helpen.
Het kan bij deze ziektes een paar weken duren voor u merkt dat prednisolon werkt.

Substitutietherapie
Bij substitutietherapie vervangt prednisolon het lichaamseigen cortisol, als uw lichaam dat niet meer voldoende aanmaakt. Bij substitutietherapie kunt u prednisolon levenslang gebruiken.
Houd er rekening mee dat er toch nog een plotseling tekort aan prednisolon kan ontstaan. Bijvoorbeeld als u koorts heeft of u extreem heeft ingespannen.
U kan dan een corticosteroïd-crisis of Addison-crisis krijgen. De verschijnselen hiervan zijn: geen eetlust, duizelig zijn, misselijk zijn, overgeven, krampende buikpijn en diarree. Vaak ook koorts, slaperig of suf zijn, zwakte of ernstige vermoeidheid.
Ook kan een ernstig vochttekort optreden. U merkt dit aan een droge huid en slijmvliezen, duizeligheid door een lage bloeddruk en vaak diepliggende ogen. Het is dan heel belangrijk uw bloeddruk te laten meten.
Bij deze verschijnselen moet u snel het tekort aanvullen met hydrocortison of een ander bijnierschorshormoon. Waarschuw bij een beginnende crisis ook direct uw specialist.
Verwacht u de situatie al? Bijvoorbeeld bij een examen of het laten verwijderen van een moedervlek. , Neem dan vooraf al extra prednisolon in.

Hoelang?

• Astma: meestal is een stootkuur van 5 tot 7 dagen voldoende, soms langer.
• COPD (longziekte): meestal een stootkuur van 1 tot 2 weken.
• Colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn: de kuur duurt 1 tot 4 weken. Daarna bouwt u de dosering tijdens meerdere maanden af.
• Reumatoïde artritis (reuma): u gebruikt prednisolon meestal tot het DMARD (reumamedicijn) begint te werken. Ook schrijven artsen het voor als stootkuur van een paar dagen bij een plotselinge verergeringen van de klachten. Verder kunt u het ook in lage dosering tijdens meerdere jaren gebruiken.
• Jicht: meestal een stootkuur van 5 tot 10 dagen.
• Lichtovergevoeligheid: meestal een stootkuur van 5 tot 7 dagen.
• Reumatische polymyalgie en arteriitis temporalis (ontsteking van een bloedvat aan de slaap): de behandeling is minstens een paar maanden. Steeds na een paar maanden bouwt u de dosering langzaam af om te proberen of de klachten terugkomen. Als u toch weer klachten krijgt, verhoogt de arts de dosering weer. Het duurt meestal 1 tot 2 jaar voor de klachten helemaal over zijn.
• Sarcoïdose (ziekte van Besnier-Boeck): de behandeling duurt meestal meerdere maanden tot een jaar.
• Systemische lupus erythematodes (een ziekte waarbij uw afweersysteem niet goed werkt en u ziek maakt): meestal een stootkuur van een paar dagen tot 2 weken.
• Clusterhoofdpijn: de kuur start tijdens een clusteraanval en duurt meestal 5 dagen. Daarna moet u de dosering gedurende meerdere weken afbouwen.
• Gezichtsverlamming: meestal een stootkuur van 5 tot 10 dagen.
• Bloedstollingsziekten: meestal een stootkuur van meerdere weken.
• Nierziekten, zoals nefrotisch syndroom en syndroom van Goodpasture: de behandeling duurt meestal een aantal maanden
• Orgaantransplantaties: u kunt prednisolon levenslang gebruiken.
• Kanker: meestal slikt u de combinatie voor een paar dagen, bijvoorbeeld 5 dagen. Een paar weken daarna start u opnieuw met een periode van een paar dagen slikken.
• Bijnierziekten (substitutietherapie): u kunt prednisolon levenslang gebruiken.
• Netelroos: meestal een stootkuur van 7 tot 10 dagen.
• Overige ziektes: de duur van de behandeling hangt af van de soort en de ernst van de ziekte. Bij hevige ziekteverschijnselen is vaak een korte kuur van een paar dagen tot weken nodig. Heeft u een langdurige ziektes met minder hevige verschijnselen? Dan moet de behandeling vaak juist meerdere maanden doorgaan. Daarna wordt de behandeling langzaam afgebouwd.